ABD Hazine Bakanlığı Yabancı Varlıkları Kontrol Ofisi (OFAC) tarafından dün yayınlanan duyuruda merkezi ABD ‘de bulunan Berkshire Hathaway Inc. firmasının Türkiye’deki iştiraki Iscar Kesici Takım Ticareti ve İmalatı Ltd. Şti. ‘nin yaptırımları ihlal ederek Aralık 2012 – Ocak 2016 döneminde İran’a toplam tutarı USD 383.443.- olan 144 satış işlemi gerçekleştirdiği belirtilmektedir. Konu ihlal ABD haricinde olsa dahi ABD’li kişi ve kurumların aidiyetinde veya kontrolündeki şirketlerin İran ile olan işlem yasağına (CFR 560.215 ) ve ABD menşei olan ürünlerin İran’a satış yasağına ( CFR 560.204) uygun hareket edilmemesinden kaynaklanmaktadır.
Duyuruda Iscar Türkiye’nin bazı üst düzey yöneticileri ile pazarlama müdürünün ana firma Berkshire ‘den bu satışları gizledikleri ve yanıltıcı beyanlar verdikleri vurgulanmış. Ayrıca Iscar Türkiye çalışanlarının Berkshire’den habersiz İran’a iş seyahati yaptıkları, bazı iş bağlantıları kurup İran’a yapılan satışı Türkiye içinde yapılıyor şeklinde göstermek suretiyle satılan malların nihai kullanıcılarını bilerek gizledikleri detaylıca yer alıyor.
Mayıs 2016 ‘da Berkshire firması bu durumu tespit edip bir rapor ile OFAC ‘ a bildirmiş. Konu yaptırım ihlaline verilecek maksimum kanuni ceza tutarı USD 36.841.344 iken; olayın OFAC tarafından ele alınması nedeniyle uygulanacak maksimum cezanın USD 18.420.672 olduğu ama Berkshire ve OFAC yaptıkları mutabakat sonucunda; Berkshire firması -Iscar Türkiye’nin neden olduğu ihlal nedeniyle- USD 4.144.651.- tutarında ceza ödemeyi 21 Ağustos 2020’de kabul ettiğini görüyoruz.
Cezayı arttırıcı unsurlar:
- Iscar Türkiye ‘deki çalışanların İran’a satışın ABD yaptırımlarını ihlal olduğunu bilerek hareket etmesi
- Berkshire merkezinin Türkiye’ye gönderdiği malzemelerin İran’a sevk edilme ihtimalini bilmesi veya bilmesi gerekmesi
- Iscar Türkiye’nin üst yönetiminin İran’a olan satışları gizlemesi
- Iscar Türkiye’nin ihlali yaklaşık 3 yıl boyunca sürdürmesi
- Iscar Türkiye’nin İran için pazarlama hedefleri geliştirmesi
- Iscar Türkiye’nin ihlali gerçekleştirdiği sürede ABD’nin İran ile müzakere sürecinde olması nedeniyle bu yaptırım ihlallerinin ABD’nin elini zayıflatıcı bir hareket olması
Cezada hafifletici unsurlar:
- Berkshire firması OFAC’a gönüllü olarak başvurdu
- Gönüllü başvuru sonrasında Berkshire OFAC ile işbirliği yaptı
- Bershire ve iştirakleri OFAC ile süreli bir kısıtlama anlaşması yaptı (Uyum kontrol mekanizmalarını geliştirmek için)
- Iscar Türkiye ihlalleri süresince OFAC tarafından tespit edilemedi ve ihlalin gerçekleştiği ilk tarihten bugüne 5 yıldan fazla bir süre geçti
Yukarıdaki özetlemeye çalıştığım vaka dahilinde mevcut yaptırım mevzuatının bir çok yansımasını görmek mümkün. Faydalı olacağını düşündüğümü bazı önemli notları kısaca paylaşmakta fayda görüyorum.
1- ABD’li kişi veya kurumların sahipliğinde veya kontrolünde olup ABD haricinde kurulmuş olan bütün kurumlar aksi belirtilmedikçe ABD ‘li kurumlar gibi hareket etmek zorundalar. Bu vakada yaptırıma konu hareketin ilk ihlal ettiği nokta bu yasak. Türkiye’de Türk mevzuatına göre kurulu bir şirket ortaklık veya idari yapısı nedeniyle ABD yasalarına da uygun hareket etmekle de yükümlü oluyor.
2- “Berkshire merkezinin Türkiye’ye gönderdiği malzemelerin İran’a sevk edilme ihtimalini bilmesi veya bilmesi gerekmesi” diye özetlediğim maddede ana firma iştirakinin faaliyetlerinden sorumlu tutulurken; ABD yaptırım mevzuatında ve bugüne kadarki OFAC’ın uyguladığı cezalarda sıklıkla karşılaşılan “knowingly” terimi burada da karşımıza çıkıyor.
“…the term knowingly means that the person engages in the transaction with actual knowledge or reason to know.” CFR 560.215
“The term knowingly, with respect to conduct, a circumstance, or a result, means that a person has actual knowledge, or should have known, of the conduct, the circumstance, or the result.” CFR 561.314
Özetlemek gerekirse bilmemek / bilmiyordum demek sorumluluktan kimseyi kolay kolay kurtaramıyor. Mevcut bilgilerinizle bilebileceğiniz şeylerden, hatta bazı referanslarda şartlarla bağlı olarak bilmeniz gereken durumlardan da sorumlu oluyorsunuz. (Türk Ticaret Kanunun’daki basiretli tüccarı anımsatıyor)
3- OFAC tarafından uygulanan cezalarda ağırlaştırıcı en büyük unsurlardan birisi ihalele neden olanların aldatıcı ve yanıltıcı şekilde bir davranış sergilemesi. Tam tersi noktada OFAC ile işbirliğine gidilmesi ve şeffaf bir süreç takip edilmesi ise her zaman karşılaşılması muhtemel bir müeyyidenin şiddetini oldukça azaltıyor.
Abdurrahman ÖZBEK
SANCTION OBSERVER 